- Opracowano w Rzeszowie: Polski zespół (Uniwersytet Medyczny im. Fryderyka Chopina w Rzeszowie) przez ponad 2 lata tworzył nowy test na CLL o nazwie „TAG-CLL” rmf24.pl. Pracami kierowała dr Marzena Wojtaszewska z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Rzeszowie.
- Sekwencjonowanie genu IGHV: Test TAG-CLL odczytuje sekwencje genów zmiennej części łańcucha ciężkiego immunoglobulin (IGHV) pacjentów, aby wykryć mutacje rmf24.pl. Status zmutowanego vs. niezmutowanego IGHV jest dobrze znanym czynnikiem prognostycznym agresywności CLL cllsociety.org.
- Szybsze, tańsze testowanie: TAG-CLL skraca czas oczekiwania z około 4 tygodni do jedynie ~1–2 tygodni i obniża koszt o ~20% w porównaniu do konwencjonalnych testów IGHV rmf24.pl.
- Zwalidowany i opublikowany: Nowa metoda została zwalidowana na poziomie krajowym – 12 laboratoriów molekularnych użyło wystandaryzowanych próbek DNA, a wszystkie amplikony przeszły przez zunifikowany proces TAG-CLL pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Wyniki ukazały się w Journal of Molecular Diagnostics (wrzesień 2025) rmf24.pl, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
- Wsparcie ekspertów: Polscy liderzy hematologii (np. prof. Mirosław Markiewicz) oraz międzynarodowi eksperci ds. CLL (np. dr Curtis Hanson z Mayo Clinic) chwalą tę innowację. Hanson podkreśla, że badanie mutacji IGHV musi być „priorytetem” w prognozowaniu CLL captodayonline.com, a Markiewicz mówi, że test „szybko dostarcza informacji pozwalających na nowoczesną, bezpieczną i skuteczną terapię” rmf24.pl.
- Wpływ na pacjentów: Przyspieszając klasyfikację ryzyka, TAG-CLL może pomóc lekarzom szybciej rozpocząć leczenie celowane. Jak podkreśla dr Talha Munir (St. James’s Hospital, Wielka Brytania), „status mutacji IGHV jest jednym z najważniejszych czynników przewidujących, ile czasu minie do rozpoczęcia pierwszego leczenia w CLL” cllsociety.org – co oznacza, że wcześniejsze wyniki mogą przełożyć się na lepiej dopasowaną opiekę.
Rewolucyjny nowy test CLL z Rzeszowa
Naukowcy z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Rzeszowie (związanego z Uniwersytetem Medycznym im. Fryderyka Chopina) ogłosili przełomowy test na przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL). CLL to najczęstsza białaczka dorosłych, a jej przebieg może być od bardzo powolnego do agresywnego. Kluczowym markerem molekularnym jest status „somatycznej hipermutacji” genów immunoglobulin IGHV pacjenta: zmutowany IGHV zazwyczaj oznacza łagodniejszy, indolentny przebieg choroby, natomiast niezmutowany IGHV sygnalizuje bardziej agresywną postać cllsociety.org. Jednak standardowe badanie IGHV od dawna jest powolne i kosztowne. Nowy test TAG-CLL (TAgmentation-based Genotyping for CLL) ma to zmienić.
W praktyce TAG-CLL działa poprzez pobranie próbki krwi lub szpiku kostnego, amplifikację odpowiednich fragmentów genu IGHV, a następnie zastosowanie sprytnego procesu „tagmentacji” w celu przygotowania ich do sekwencjonowania. Tagmentacja fragmentuje DNA i dodaje znaczniki sekwencjonujące w jednym kroku, co pozwala laboratoriom uruchomić materiał zarówno na sekwenatorach Sangera, jak i nowej generacji według wspólnego protokołu pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. To usprawnione podejście oznacza, że TAG-CLL może bezpośrednio porównywać biblioteki DNA z różnych urządzeń, pokonując wcześniejsze niespójności. Jak wyjaśnia artykuł zespołu w Journal of Molecular Diagnostics, TAG-CLL jest „niezależny od zastosowanego protokołu amplifikacji”, ujednolicając wyniki na różnych platformach pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. W testach wszystkie 12 współpracujących laboratoriów amplifikowało standardową mieszaninę genów IGHV, a następnie przeprowadzało produkty przez procedurę TAG-CLL – uzyskując spójne odczyty mutacji i miary identyczności z linią zarodkową w każdym laboratorium pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
„Metoda TAG-CLL służy do określania agresywności białaczki,” wyjaśnia dr Marzena Wojtaszewska, główna wynalazczyni testu rmf24.pl. Jej słowami, „za pomocą testu odczytujemy sekwencję genu immunoglobuliny i wnioskujemy, czy gen jest zmutowany, czy nie. Na tej podstawie można określić rokowanie pacjenta.” Krótko mówiąc, TAG-CLL odczytuje dokładną sekwencję IGHV i sprawdza obciążenie mutacjami; ten jeden test zastępuje starsze metody wymagające czasochłonnych analiz Sangera lub kosztownych paneli NGS. Według twórców, TAG-CLL osiąga ten sam efekt diagnostyczny znacznie szybciej i taniej niż dotychczas rmf24.pl.
Jak TAG-CLL przewyższa obecne standardy
Do tej pory większość laboratoriów miała dwa wybory w analizie IGHV: sekwencjonowanie Sangera, które jest niezawodne, ale wymaga wielu PCR i sekwencjonowania „krok po kroku” (często trwającego tygodniami), lub panele sekwencjonowania nowej generacji (NGS), które mogą być szybsze, ale wymagają złożonej bioinformatyki i drogiego sprzętu. Oba podejścia mają wady. Jak zauważa artykuł naukowy, testowanie mutacji IGHV „stanowi poważne problemy metodologiczne” dla laboratoriów: Sanger jest powolny i pracochłonny, podczas gdy NGS, choć potężny, jest kosztowny i nie był standaryzowany dla IGHV pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Niewielkie różnice w sposobie prowadzenia PCR w każdym laboratorium mogą prowadzić do niespójnych wyników między ośrodkami.
TAG-CLL został zaprojektowany, aby przezwyciężyć te problemy. Dzięki uniwersalnemu etapowi tagmentacji po PCR, próbki z każdego laboratorium są wprowadzane do wspólnego formatu sekwencjonowania. Oznacza to, że pojedynczy pipeline analityczny może wykrywać mutacje IGHV, nawet jeśli surowa amplifikacja została przeprowadzona nieco inaczej. W swoim wieloośrodkowym badaniu zespół z Rzeszowa stwierdził, że TAG-CLL daje wysoce zgodne wyniki: wykrywano te same klony IGHV, a odsetki mutacji były zgodne między laboratoriami. W praktyce TAG-CLL „ujawnia słabe punkty zarówno Sanger, jak i NGS”, jak głosi podtytuł artykułu, zapewniając międzysystemową kontrolę dokładności pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
W praktyce nowa metoda znacząco skraca czas oczekiwania na wynik. Do tej pory pacjenci czekali około miesiąca na standardowe wyniki IGHV. „TAG-CLL skraca czas oczekiwania z miesiąca do dwóch tygodni,” informuje zespół rmf24.pl. Ponadto, dzięki automatyzacji przygotowania bibliotek, obniża koszty odczynników i pracy. W komunikacie prasowym szpitala podkreślono, że TAG-CLL jest około 20% tańszy od dotychczasowych testów rmf24.pl. W polskich szpitalach oznacza to oszczędność setek euro na pacjenta – co jest istotnym czynnikiem w publicznej służbie zdrowia.
Obiecująca walidacja i publikacje
Test TAG-CLL został opracowany dzięki ścisłej współpracy Kliniki Hematologii Szpitala Uniwersyteckiego w Rzeszowie, jej laboratorium biologii molekularnej oraz Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Rzeszowskiego. Po opracowaniu laboratoryjnym metoda została formalnie zwalidowana: naukowcy przygotowali próbkę DNA „oligoklonalną” (mieszając znane fragmenty genów IGHV) i poprosili 12 referencyjnych laboratoriów w całej Polsce o przeprowadzenie standardowej amplifikacji. Wszystkie uzyskane produkty zostały następnie poddane sekwencjonowaniu metodą TAG-CLL. Opublikowane wyniki wykazują wysoką zgodność w zakresie produktywnych klonotypów (czyli głównych sekwencji białaczkowych) oraz zgodność procentów „identyczności z linią zarodkową” mutacji pubmed.ncbi.nlm.nih.gov.
Wyniki tych badań zostały opublikowane online w The Journal of Molecular Diagnostics we wrześniu 2025 roku rmf24.pl, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. (Artykuł w JMD, prowadzony przez Wojtaszewską i in., opisuje protokół oraz porównania Sanger vs. NGS vs. TAG-CLL.) Według szpitala, metoda i dane walidacyjne zostały również przedstawione na warsztatach – już trzy edycje w latach 2024–2025 – szkolących genetyków z głównych ośrodków onkologicznych (Kraków, Warszawa itd.) w zakresie stosowania TAG-CLL. Po tych warsztatach kilka innych laboratoriów zaczęło stosować tę technikę, co pokazuje jej praktyczne wdrożenie rmf24.pl.
Reakcje ekspertów
Polscy i międzynarodowi eksperci są entuzjastyczni. Prof. Mirosław Markiewicz, kierownik Hematologii w Szpitalu Uniwersyteckim w Rzeszowie, współautor pracy. Podkreśla korzyści dla pacjentów: „Przewlekła białaczka limfocytowa to najczęstszy nowotwór krwi u dorosłych. Dzięki nowej metodzie wdrożonej w naszym szpitalu szybko uzyskujemy informacje, które pozwalają [nam] zastosować nowoczesną, bezpieczną i skuteczną terapię dla pacjentów,” mówi rmf24.pl. Innymi słowy, szybsze wyniki IGHV oznaczają, że lekarze mogą szybciej rozpocząć terapie celowane lub uniknąć niepotrzebnej chemioterapii – to właśnie taka precyzyjna onkologia poprawia wyniki leczenia.
Międzynarodowe głosy podkreślają znaczenie testowania IGHV. W USA dr Curtis Hanson z Mayo Clinic podkreśla, że „Analiza mutacji IGHV powinna być priorytetem przy pozyskiwaniu informacji prognostycznych i potencjalnie terapeutycznych w przewlekłej białaczce limfocytowej.” captodayonline.com Cytat ten, wcześniej opisany w wywiadzie dla CAP Today, podkreśla, że znajomość statusu mutacji IGHV jest kluczowa dla określenia rokowania i wyboru terapii. Podobnie dr Talha Munir ze Szpitala Uniwersyteckiego St. James (Leeds, Wielka Brytania) zauważa, że status IGHV przewiduje przebieg choroby: „Status mutacji IGHV jest jednym z najważniejszych czynników przewidujących, ile czasu minie do rozpoczęcia pierwszego leczenia,” wyjaśnia cllsociety.org. Ci eksperci nie opracowali TAG-CLL, ale ich wypowiedzi podkreślają, dlaczego szybszy, wiarygodny test IGHV to przełom w opiece nad CLL.
Dyrektor szpitala, Marcin Rusiniak, nawet okrzyknął to przełomowe osiągnięcie jako znak, że Rzeszów staje się liderem w diagnostyce nowotworów: „Rozwój nowoczesnej diagnostyki genetycznej jest jednym z naszych priorytetów. Takie osiągnięcia dowodzą, że Rzeszów jest na dobrej drodze, by stać się liderem diagnostyki molekularnej dla pacjentów onkologicznych,” powiedział rmf24.pl.
Znaczenie dla pacjentów
Dla pacjentów z CLL test TAG-CLL może oznaczać szybszą, bardziej spersonalizowaną opiekę. Obecnie onkolodzy często wiedzą, że pacjent ma CLL (na podstawie badań krwi lub biopsji), ale potem czekają na szczegółowe wyniki mutacji IGHV, zanim ostatecznie ustalą plan leczenia. Dzięki temu, że TAG-CLL skraca czas przetwarzania próbek w laboratorium o połowę, to oczekiwanie znacznie się skraca. W praktyce może to pozwolić pacjentom wysokiego ryzyka (niemutowany IGHV) szybciej rozpocząć leczenie nowoczesnymi lekami celowanymi (takimi jak inhibitory BTK), zamiast czekać na wyniki lub otrzymywać terapię „jedną dla wszystkich”. Niższe koszty testów mogą również umożliwić bardziej rutynowe stosowanie badań IGHV, wprowadzając zaawansowaną diagnostykę do mniejszych przychodni, a nawet wcześniejszych stadiów choroby.
Co ważne, TAG-CLL nie zastępuje innych testów na CLL; uzupełnia standardowe panele cytometrii przepływowej i FISH. Przyspiesza konkretnie badanie molekularne, które dotychczas pozostawało w tyle. Jak mówi dr Markiewicz, metoda ta pozwala „szybko uzyskać informacje” dla nowoczesnej terapii, podkreślając, że diagnostyka i leczenie są coraz bardziej powiązane rmf24.pl.
Chociaż TAG-CLL sam w sobie jest narzędziem diagnostycznym, a nie leczeniem, jego wpływ mierzy się w wynikach pacjentów. Szybsza stratyfikacja ryzyka może przełożyć się na skrócenie okresów „czekania i obserwacji” lub wcześniejsze dobranie odpowiedniego leczenia. Jak mówi dr Munir, znajomość statusu mutacji IGHV pomaga zdecydować „ile czasu minie, zanim będzie potrzebne pierwsze leczenie” cllsociety.org – to zasadniczo pytanie prognostyczne. Odpowiadając na nie szybciej i taniej, TAG-CLL stanowi istotny postęp w leczeniu CLL.
Źródła: Ogłoszenie i wywiady ze Szpitala Uniwersyteckiego w Rzeszowie rmf24.pl; Jadczyk i in., Journal of Molecular Diagnostics (2025) pubmed.ncbi.nlm.nih.gov; komentarze ekspertów captodayonline.com, cllsociety.org.
